دو واژه UI و UX از اصطلاحات پرکاربرد در حوزه طراحی سایت است. این دو اصطلاح باهم متفاوت هستند، اما به دلیل شباهت اسمی، گاهی اوقات بعضی کاربران آنها را در قالب یک مفهوم مشترک به کار ببرند. طراحی تجربه کاربری یا همان UX ، مفهومی گسترده است و به تجربه کاربر از محصول ارتباط دارد. درحالیکه طراحی واسط کاربری یا همان UI یک جزء است و به استفاده از اجزای موجود در فضای کاربری میپردازد. در این مقاله به این امر میپردازیم که تفاوت UI و UX در چیست و هرکدام را توضیح میدهیم.
UI چیست
UI کوتاه شدهی عبارت User Interface Design در معنای طراحی کردن رابط کاربری است. UI طراحی بخشی از وبسایت یا اپلیکیشن است که کاربر آن را مشاهده میکند. در واقع UI به معنای امروزی، فضایی است که در آن میان انسان و ماشین تعامل شکل میگیرد. UI جهت عرضه کردن محصولاتی با ویژگی استفاده نمودن راحت شکل گرفت. برای مثال شکل هر بخش چگونه باشد تا ظاهری مناسبی به سایت دهد را UI تعیین میکند. مثالهای دیگر از این بخش میتوان به نحوه هدر سایت نوع چینش منوها و لوگو و همچنین رنگبندی بخشهای مختلف و …. رابط کاربری را گرافیست طراحی میکند و سپس برنامهنویس در Front-end پیادهسازی میکند.
در طراحی رابط کاربری باید موارد زیر را رعایت کرد:
- رعایت ساختار
ساختاری واضح و مشخص که کاربر قادر به درک آن باشد و در آن گم یا گیج نشود و بتواند با یک نگاه، متوجه شود که برای نیاز خود دقیقاً باید به کجا و یا چهکارهایی را انجام دهد.
- رعایت سادگی
کاربر نباید با صفحات شلوغ و پیچیده مواجهه شود. کاربر نباید مسیر پیچیدهای برای رفع نیاز خود طی کند. محصولات باید بهگونهای طراحی شوند که کاربر بهسادگی روش استفاده از آن را با یک نگاه ساده و با الهام از تجربیات قبلی بفهمد.
- قابلیت دید
اطلاعات مهم ساید باید خوانا و بر اساس اولویت در سایزها و با رعایت فاصله مشخص طراحی شود به صورتی که چشم کاربر و تمرکز کاربر را بهاشتباه به سمتی غیر معطوف نکند. رنگهای پسزمینه و فونتها از جمله پارامترهای مهم این اصل بشمار میآید.
- اطلاعرسانی به کاربر
تغییراتی که در سیستم پیش میآید، را باید با زبانی ساده و قابلفهم به کاربر منتقل کرد. باید برای او توضیح داد چه اتفاقی افتاده و در مراحل بعدی چه اتفاقی قرار است بیفتد؟ این خود به درک جایگاه و وضعیت کنونی کاربر در سیستم کمک بسزایی میکند.
UX چیست
اصطلاح UX مخفف عبارت User eXperience و به معنی تجربه کاربری است و دربردارنده تمامی رفتارها و تجربه کاربر از کارکردن با یک محصول است. تجربه کاربری بسیار گسترده است و خود میتواند شامل UI نیز باشد. به عبارتی UX گسترهای است که UI ، یکی از بخشهای آن به شمار میرود. به طور مثال هنگامی که شما محصولی را از سایتی خریداری میکند و محصول بدون نقص و باکیفیت بالا به دست شما میرسد، یعنی UX بهدرستی انجام شده است. در ادامه بیان میکنیم که تفاوت UI و UX در چیست و مثالی میزنیم که بهتر درک کنید.
مثالهایی برای درک تفاوت UI و UX
در طراحی تجربهی کاربری UX، بهصورت کلی باید موارد زیر را در نظر گرفت:
- محتوای کاربردی: مهمترین دلیل اصلی استفاده کاربر از یک برنامه یا وبسایت دسترسی به محتوای مورد نیازش است، بنابراین یکی از مهمترین مراحل برای ساخت یک تجربهی کاربری عالی عرضه کردن محتوای خوب و کاربردی به مخاطبان است.
- استفادهی ساده: یک محصول باید بهسادگی برای مشتری و بازدیدکننده قابل کار و دسترسی باشد.
کاربردپذیری: سایت اگر هم باکیفیت، و زیبا باشد ولی کاربر نتواند بهصورت کاربردی از آن استفاده کند تجربهی خوبی در کاربر ایجاد نخواهد کرد، قرارگیری صحیح دکمهها، دستهبندی و ساختار مناسب برای محتوا و قالببندی وبسایت یا برنامه، نامگذاری مناسب و صحیح صفحات و… از جمله این موارد مهم کاربردی هستند.
- طراحی ظاهری UI: طراحی زیبا و دلنواز صفحات، رنگبندی صحیح، آراستگی ظاهری، استفاده از فونتهای مناسب، بهرهگیری از المان و تصاویر گرافیکی زیبا و باکیفیت، میتواند تجربهی خوبی را در کاربر ایجاد کنید، همانطور که متوجه شدهاید این موارد همان UI است بنابراین میتوان فهمید که UI زیر مجموعهای از UX است.
- دردسترسبودن: محصول یا سرویس شما باید همیشه در دسترس باشد، بهعنوانمثال اگر کاربر هنگام مراجعه به یک وبسایت با خطای 404 و یا خطای سرور 500 مواجه شود، احساس نامناسبی به وی منتقل خواهد شد، و قطعاً در بازدیدهای بعدی این موارد را بهخاطر میآورد. علاوه بر اینها، دردسترسبودن محتوا، سرعت بارگذاری مناسب در تجربهی کاربری تأثیر قابل ویژهای خواهند گذاشت.
مثال سس گوجهفرنگی در درک تفاوت UI و UX
بیشتر سس گوجهفرنگیها، وقتی که سس به انتها میرسد بهسختی آن را از روی مواد میریزید و هرچه جعبهی سس را تکان میدهید باز هم سس باقیمانده در انتهای ظرف خارج نمیشود، بنابراین در این زمینه تجربهی چندان خوبی به شما منتقل نمیکنند اگرچه این ظرفها ظاهر بسیار زیبا و چشمنوازی نیز دارند.
با مشاهدهی این مشکل یکی از شرکتهایی که این محصولات را تولید میکرد طراحی و در واقع UX سسهای خود را تغییر دهد، آنها یک طرح خلاقانه برای سسها ساختند، ظرف طوری طراحی شده بود که باید آن را بهصورت سروته روی میز گذاشت، هرچند ظاهر چندان جذابی نداشت اما مشکل قبلی را بهخوبی حل کرد چون همیشه سسها آماده خروج از آن بودند و نیاز بهزحمت زیاد که منجر به ناخوشنودی مصرفکننده میشد نداشت و مصرفکنندگان بهراحتی میتوانستند تا انتها از محتوای سس مورد علاقهی خود لذت ببرند و این دقیقاً همان تجربهی کاربری UX عالی برای مشتریان بود! حالا بهتر متوجه شدی که تفاوت UI و UX در چیست و چرا این دو با یکدیگر تفاوت دارند.
تفاوت UI و UX در کاربرپسند بودن رابط کاربری
یک طراحی کاربرپسند (User Friendly) به این معناست که تمام اجزا سایت یا برنامه بهخوبی کارکرده، در بهترین جایگاه ممکن در صفحه قرار داشته باشند که کاربر بتواند بهراحتی با طرح ارتباط برقرار کرده متوجه امکانات مهم شود و بتواند با صرف کمترین زمان به خواسته خود و یا حتی خواستههای دیگر مدنظر مدیر سایت نیز برسد.
بهعنوانمثال فنی، برای یک سایت مواردی مانند واکنشگرا (ریسپانسیو) بودن محتوای باکیفیت، طراحی زیبا و ساده، سرعت بارگذاری بالا، شلوغ نبودن و عدم پراکندگی بیش از حد طرح از جمله مواردی هستند که میتوانند از ویژگیهای یک سایت کاربرپسند به شمار بیایند.
پیروی از اصول روانشناسی در طراحی یک سایت امروزه نقش بسیار مهمی را میتواند بهصورت مستقیم بر تجربهی کاربری یک وبسایت بگذارد به زبان ساده میتوان گفت، محصول کاربرپسند آن چیزی است که کاربر واقعاً به آن علاقهمند شده و از کارکردن با آن لذت ببرد بدون اینکه حتی دلیلش را با جزئیات بداند!
بهعنوانمثال در اوایل قرن ۲۱ چرا موتور جستجوی گوگل در نهایت از یاهو با وجود امکانات و پتانسیل بسیار بالاتر پیشی گرفت و به انتخاب اول اکثر کاربران تبدیل شد؟ یکی از مهمترین عوامل موفقیت گوگل سادگی آن بود که خود یک عامل حیاتی در UX UI بشمار میرود. در آن زمان که صفحهی نخست یاهو پر بود از لینکهای گوناگون و امکانات مختلف، صفحهی اصلی گوگل تنها از یک باکس جستجوی ساده تشکیل شده بود! بله سادگی.
تفاوت UI و UX چیست
حالا که متوجه شدید تفاوت UI و UX در چیست، در این قسمت بهمرور مهمترین تفاوتها و ویژگی هر یک میپردازیم.
- UI و UX دو عبارتی هستند که با هم اشتباه گرفته میشوند، همانطور که پیشتر گفتیم عبارت UI مخفف User Interface و به معنای رابط کاربری و عبارت UX مختصر شدهی عبارت User Experience و به معنای تجربهی کاربری است.
- UI به موارد و جزئیات طراحی ظاهری محصول میپردازد، در حال UX جنبههای کلی تر مانند احساسات کاربر را نیز در بر میگیرد، بنابراین UI یکی از زیر مجموعههای UX است.
- UI و UX به طور قابلتوجهی مکمل یکدیگر هستند و برای ایجاد یک تجربهی کاربری خوب و حرفهای وجود هر دوی آنها لازم و ضروری بوده و نمیتوان هیچکدام را نادیده گرفت. ممکن است وارد سایتی شده باشید که از نظر ظاهر بسیار خوب و جذبکننده به نظر برسد اما موقع کارکردن با آن در مواقعی سایت و آنچه نیاز دارید گیج و سخت و مبهم باشد! مثلاً اگر بخواهید یک مطلب مشخص از آن سایت را پیدا کنید ولی دکمهی جستجو را پیدا نمیکنید! حال آنوقت است که UX خوب و نامناسب قابل تشخصی میشود.
- یک طراح UI باید مواردی که به توسعه بصری رابط کاربری بپردازد. در مقابل، یک طراح UX نحوه عملکرد رابط کاربری را توسعه میدهد و دغدغه اصلی او «چگونگی ارتباط کاربر با محصول» است.
در این مقاله بیان کردیم که تفاوت UI و UX در چیست و هرکدام چه ویژگیهایی دارند و به این نتیجه رسیدیم که این دو مفهوم با یکدیگر متفاوت هستند.